Arkitekt i Shqipërisë së pavarur-ISMAIL QEMALI

Ismail Qemali
Kryetar i Shqipërisë
1912 -1914
Ministër i Jashtëm
1912 - 1913
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________




Ismail Qemali lindi në Vlorën historike me 24 janar te vitit 1844, rrjedh nga në një familje çifligare. Ishte udhëheqës i shquar i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare njehrit ishte edhe kryetar i parë i Shqipërisë së pavarur. Pas perfundimit te shkollës fillore në qytetin e lindjes dhe gjimnazin “ZOSIMEA” në Janinë, ne vitin 1859 dot’vendoset bashk me familjen e tij në Stamboll, ku u aktivizua në lëvizjen patriotike shqiptare..

Ismail Qemali mori pjesë padyshim edhe në përpjekjet për caktimin e një alfabeti të përbashkët të Gjuhes Shqipe dhe për formimin e një shoqërie kulturore shqiptare. Në Perandorinë Osmane kishte tejet funksione të rëndësishme administrative dhe u shqua shumë shpejt si personalitet me pikëpamje liberale. Postet e tij i përdori jo vetëm për të ndihmuar lëvizjen çlirimtare të bashkatdhetarëve, por edhe për të lehtësuar sado pak gjendjen e vështirë të popujve të shtypur të perandorisë duke luftuar kundër obskurantizmit e dallimit racor dhe duke përkrahur përhapjen e kulturës e të dijeve shkencore.

Kërkesat e Ismail Qemalit për zbatimin e reformave demokratike e çuan në konflikt me rrethet konservatore të Stambollit. U dënua nga Porta e Lartë me internim, të cilin e vuajti për 7 vjet. Në maj të 1900, për t'u shpëtuar ndjekjeve të Sulltanit, u arratis nga Stambolli dhe qëndroi në vise të ndryshme të Evropës, ku vendosi lidhje dhe bashkëpunoi me rrethet politike të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare.

Ismail Qemali zhvilloi një aktivitet të dendur politik për njohjen e Shqipërisë në opinionin evropian. Ai shpalli botërisht programin e tij autonomist në intervista e artikuj të botuar në shtypin shqiptar të kohës dhe në organe të huaja. Platforma politike e Ismail Qemalit. në përgjithësi përputhej me atë të ideologëve të tjerë të Rilindjes, por me disa veçori në lidhje me rrugët e mjetet për sigurimin e autonomisë. Në këtë etapë të veprimtarisë së tij ai mendonte të vazhdohej rruga reformiste për sigurimin e autonomisë nga lart, i shqetësuar se mos kryengritjet i jepnin shkas ndërhyrjes së huaj.



I madhi Ismail Qemali mori pjesë aktive në lëvizjen xhonturke, në krahun përparimtar të saj që ishte për njohjen e të drejtave të kombeve të Perandorisë dhe u hodh kundër xhonturqve kur këta morën pushtetin dhe vendosën diktaturën ushtarake. Në dhjetor të vitit 1908 me gjithë luftën që i bënë autoritetet xhonturke, u zgjodh deputet i Sanxhakut të Beratit në parlamentin Osman ku, së bashku me grupin e deputetëve patriotë, mbrojti interesat e kombit shqiptar. Në këtë kohë ai kaloi në pozitat më të përparuara duke e konsideruar kryengritjen e armatosur si mjet për sigurimin e autonomisë së Shqipërisë.

U dallua si frymëzues dhe organizator i Kryengritjeve antiosmane të viteve 1910-1912. Së bashku nie Luigj Gurakuqin e patriotë të tjerë hartoi memorandumin e Greçës të qershorit 1911 dhe në fund të atij viti mori nismën për organizimin e kryengritjes së përgjithshme të 1912. I ngarkuar nga rrethet patriotike të vendit shkoi në Stamboll për ta bindur qeverinë osmane t'u jepte shqiptarëve autonominë. Pas fillimit të Luftës së Parë Ballkanike ndërmori së bashku me Luigj Gurakuqin një aksion të ri politik për të shpëtuar atdheun. Në mbledhjen e Bukureshtit më 5 nentor 1912 gjeti përkrahjen e kolonisë shqiptare të atjeshme dhe prej andej shkoi në Vjenë ku u takua me personalitete politike austrohungareze te kohes dhe me përfaqësues diplomatikë të Fuqive për të shtruar e mbrojtur çështjen shqiptare duke pasur parasysh kontradiktat që ekzistonin midis fuqive. Ai për çlirimin e plotë të vendit. Më 19 nentor 1912 njoftoi në atdhe se do të shpallej pavarësia nga Kuvendi Kombëtar që do të mblidhej për të vendosur mbi të ardhmen e vendit. U kthye me bashkëpunëtorët e tij në Shqipëri. Në Vlorë kryesoi mbledhjen e Kuvendit Kombëtar që shpalli Pavarësinë e Shqipërisë pikerisht më 28 Nëntor 1912.







U zgjodh kryetar i Qeverisë së Përkohshme. Në politikën e brendshme dhe të jashtme të qeverisë kombëtare u tregua i prirur për kompromise me çifligarët, për të përfituar nga ndikimi që gëzonin këta në shtresat e pasura e të mesme, por edhe i vendosur për demokratizimin e jetës së vendit, i vëmendshëm kundrejt politikës së Fuqive për të shpëtuar atë që mund të shpëtohej në dobi të atdheut, por i papajtueshëm me çdo cenim nga ana e tyre të pavarësisë e të sovranitetit kombëtar, i lirë nga paragjykimet kundrejt fqinjëve me të cilët kërkonte të kishte marrëdhënie miqësore, por edhe kundërshtar i rreptë i synimit të tyre për të copëtuar Shqipërinë.

Qeveria e kryesuar nga Ismail Qemali, ndonëse në kushte shumë të vështira të brendshme e të jashtme, mori një varg masash në fushën e ekonomisë, të ndërtimit shtetëror dhe të kulturës kombëtare që hapnin rrugën e zhvillimit demokratik të atdheut. Mbrojti pranë Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit dhe pranë kancelarive të Fuqive të Mëdha të drejtat e ligjshme të popullit shqiptar, tërësinë territoriale të vendit. Në të gjitha këto veprime Ismail Qemali u tregua burrë shteti dhe diplomat largpamës. Me politikën e tij ngjalli kundërshtimin e rretheve konservatore e reaksionare çifligare si edhe të imperialistëve, të cilët e rrëzuan qeverinë kombëtare të kryesuar prej tij në janar 1914. Vitet e fundit të jetës së tij të kaluara në mërgim Ismail Qemali i përdori në dobi të çështjes shqiptare.

Ismail Qemali ndrroi jetë me 24 janar te vitit 1919 ne Itali si pasojë e një atentati me helm.

_______________________________________________________________________________

LAVDI JETES DHE VEPRES SË TIJ

Ismail Qemali, Kryetar i Parë i Qeverisë së Përkohshme

- Vlorë - Kuvendi Kombëtar e filloi punën më 28 Nëntor të vitit 1912, në ora 15:30, në sarajin e familjes së Vlorajve, në shtëpinë e atdhetarit Xhemil beu, në të cilin merrnin pjesë 37 delegatë. Në këtë Kuvend nuk ishin të pranishëm disa delegatë nga Kosova, të cilët për shkaqe lufte ende ndodheshin nëpër pozicione, duke i bërë rezistencë ushtrisë serbe, e cila dita-ditës po përparonte drejt Durrësit.
Ismail Qemali, në referatin e vet, foli shkurt për të kaluarën e Shqipërisë, gjendjen dhe rrethanat momentale politike. Ai foli edhe për pjesëmarrjen e shqiptarëve në kryengritjet të viteve 1909-1912, duke theksuar se shqiptarët kishin marrë pjesë në këto kryengritje jo si ushtarë të Turqisë, por si zotët e vendit dhe për të mbrojtur vetveten .

Ismail Qemali, pasi e lexoi ekspozenë e vet, në fund, në mënyrë të shkëlqyer e diplomatike, i pyeti delegatët: “Tani më, s’na ka mbetur tjetër rrugë shpëtimi, veçse ndarja e Shqipërisë nga Turqia” dhe propozoi:

Shqipëria të shpallë Pavarësinë

Të formohet qeveria e PËRKOHSHME;

Të emërohet pleqësia (senati).
Pleqësia e propozuar nga vetë Ismail Qemali kishte për detyrë koordinimin dhe mbikqyrjen e punëve në qeveri dhe emërimin e një komisioni për në Europë, për të mbrojtur të drejtat e Shqipërisë dhe popullit shqiptar përpara Fuqive të Mëdha.
Këto propozime u miratuan njëzëri nga Kuvendi Kombëtar:

1. U shpall Qeveria e Përkohshme, në krye Ismail Qemali

2. U zgjodh Pleqësia prej 18 anëtarësh, ku për Kryetar u zgjodh Vehbi Dibra.
Duhet theksuar se edhe në qeveri, edhe në pleqësi u zgjodhën njerëz me themel të fortë kombëtar. Ata ishin atdhetarë nga mbarë Shqipëria etnike, duke përfshirë nga të tre fetë.
Ismail Qemali propozoi që Shqipëria të shpallet “Shtet më vete - e lirë, e pavarur”. Të gjithë delegatët këtë propozim e aprovuan, duke u ngritur në këmbë dhe duke e përcjellur me duartrokitje aktin e shpalljes së Pavarësisë.

Menjëherë pas nënshkrimit të aktit të shpalljes nga të gjithë delegatët, Ismail Qemali doli në orën 17:30 ( pesë e gjysmë) në ballkonin e selisë, ku zhvilloi punimet Kuvendi për të njoftuar botërisht shpalljen e Pavarësisë. Më 28 Nëntor të vitit 1912, Ismail Qemali e ngriti lart, në Vlorën heroike, flamurin e lavdishëm të Skënderbeut.
Ky ishte po ai flamur kuq e zi, flamur i luftërave heroike, i vuajtjeve dhe gjakut të derdhur, i shumë viktimave të rinisë, deri në mosha të ndryshme, të rënë dëshmorë për ideale kombëtare, për një të ardhme më të mirë të shqiptarëve.

Me aktin e shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, Kryetari i Qeverisë së Përkohshme, Ismail Qemali, më 29 Nëntor 1912 njofton për aktin historik gjashtë Fuqitë e Mëdha: Anglinë, Italinë, Austro-Hungarinë, Francën, Gjermaninë dhe Rusinë. Po ashtu, për këtë vendim, Ismail Qemali njofton edhe shtetet ballkanike, Rumaninë, Malin e Zi, Serbinë, Bullgarinë, Greqinë dhe Turqinë, duke kërkuar nga ata që të njihnin aktin e Pavarësisë si ndryshim i vullnetit politik të kombit shqiptar.
Në këtë njoftim, Kryetari i Parë Shqiptar, ndër të tjerash shkruan: “Kam nderin t’i njoftoj Shkëlqësitë tuaja se delegatët e të gjithë krahinave shqiptare, pa dallim feje, të mbledhur dje në Asamblenë Kombëtare në qytetin e Vlorës, shpallën Pavarësinë e Shqipërisë dhe kanë ngritur një Qeveri të Përkohshme.

Shqiptarët po gëzohen që mundën të hyjnë në familjen e popujve të lirë të Orientit, duke mos pasur për qëllim tjetër, veçse të jetojnë në paqë dhe harmoni me të gjitha shtetet fqinje, shpresojmë se ky ndryshim i jetës politike dhe kombëtare i Qeverisë së Përkohshme të Shqipërisë ka për t’u njohur prej qeverive tuaja dhe europiane”.

28 Nëntor 1912