Piktori i madh Ibrahim Kodra [1918-2006]

Jeta dhe Krijimtaria Artistike

NË NDERIM TË PIKTORIT TË MADH

POEZI NGA IBRAHIM KODRA

Vazhdon të jetë në gjendje të rëndë, i shtruar në një spital të Milanos, piktori ynë i madh, "Nderi i Kombit", Ibrahim Kodra. Duke u lutur për të, i sjellim lexuesit tonë disa nga poezitë e tij si shenjë adhurimi.


* * *

…Mes pesimizmit bashkëkohor, kaosit të modernitetit, ndoshta është i vetmi piktor i madh që vizaton buzëqeshjen e njerëzimit, me një naivitet të mençur e koloristikë optimiste, gjithë dritë mesdhetare.


…Kodra, përveç të tjerash, kishte miqësi dhe me dy poetët nobelistë italianë, me Eugenio Montale, kanë botuar dhe një libër së bashku, (50 poezi të Montales me 10 piktura të Kodrës), kurse Salvadore Quasimodo i lutej që të luante në kitarë edhe një herë atë pjesën shqiptare, të cilën Kodra e kishte titulluar "Dhëntë zbresin nga lartësitë e Olimpit". Shkrimtari i shkëlqyer Buzzati, i cili dhe vizatonte, mrekullohej kur Kodra i thoshte: "Dino, po vizaton ashtu siç shkruan."

Ka pirë uiski me Heminguein, ka ndejtur me Kadarenë, të cilin e ka propozuar me shkrim për çmimin "Nobel" si akademik që është, madje dhe i Akademisë Franceze.


Pak veta e dinë që Kodra ka shkruar dhe poezi. Në shqip, por më shumë në italisht. I janë botuar disa dikur në Prishtinë, ku dhe ka shkuar më shpesh e hapur ekspozita…

Duke kujtuar poezitë e tij, kujtojmë zemrën e tij të madhe…


Visar Zhiti

IBRAHIM KODRA

10 poezi




O NËNË

Nuk i ndiej më ledhatimet e tua të ëmbla
ashtu si era e prillit që përkëdhel lulet,
o nënë.
Ku je fshehur?
Nuk e shoh më buzëqeshjen tënde,
sytë e tu, sytë e tu gjithë vëmendje,
që asnjëherë nuk lodheshin
së ndjekuri ecjen time të pasigurt.
Ishe gjithçka për mua.
Fytyra jote: më e bukura
mes muzave.
Dhe flokët e tu
të gjatë e të zinj
mbulonin faqet e gëzueshme,
kur gjoksi ngjallte ngrohtësinë
nëpër venat fëminore.
Tani ku je fshehur?
E freskët në kujtesën time,
rikthehu, o nënë,
të përkëdhelësh fytyrën time të lodhur.


KJO ËSHTË RRUGA


Nën qiellin yllësor
të Pozitanos
një çupëz ngjitej për në Fornilo
me hapa heshtjeje.
Rrugët ishin të mbuluara
me errësirrën e natës.
Dritat lëbyrëse të një makine
ndriçonin
figurën e hajthshme
të vogëlueshes së pjekur parakohe,
flokët e saj të artë shthurur nga era.

Një zotëri avitet,
me gishtin të drejtuar nga mali,
thotë: "Ti që kërkon misterin e dritës,
ja rruga që të çon te Shën Mëria".


NJË MIKU SHKRIMTAR

Qielli i Pozitanos
është mbuluar me retë e freskëta të agut
e ti, duke kundruar aurorën,
mbledh mbi një gjethe
plagët e kohës.


NJË LULE


Mos më thuaj që nuk të kam dashur,
o lule e livadhit të virgjër!
Thuamë që është shuar dielli,
thuamë që toka është në flakë,
thuamë që hëna është ngjethur,
thuamë që qielli është në gjëmë,
thuamë që s'ka më agshole,
por mos më thuaj që nuk të kam dashur…


URA

Në atë ditë të bekuar
vajzat rendnin
nga ura.
Dielli hidhte
rreze nate
për t'i bërë brune.


E PANJOHURA

Ajo ecte drejt majës
e ai zotëri mbeti i hutuar
nga një bukuri kështu aq e natyrshme.
Ishte e panjohur në atë vend
e të gjithë kërkonin emrin e saj.


NJË FYTYRË E FSHEHUR

Ditën e 15 gushtit të '77
mbretëronte heshtja atje.
Djemtë luanin: ping! pong!
nën pishën e sheshit.
Vajza me flokë të gjata
dallgë-dallgë mbi supet e hajthshme
shkëlqente në dritën alabastër.
Duke luajtur me krifën e gjatë
Era e qeshur fshihte
fytyrën e saj vezulluese
si një gur i rrallë orienti.


PËRSHËNDETJA E FUNDIT

Gjatë rrugëve të Palermos
flladi i mëngjezit
xixëllonte mbi gjethet e palmave.
Digjeshin në diell
sheshet e asfalta.
Një vajzë e drojtur
e shtrirë në plazhin e dielltë
vinte nga veriu.
Veshur me ngjyra koloniale,
aq shumë të befta
e gushti mbaronte,
i jepte përshëndetjen e fundit Montrealit
dhe me vendosmëri të pazakontë
merrte rrugën e kthimit,
humbte mes mjegullave të bardha
që dhunonin kaltërsinë e shtrirë
të qiellit mbi qytet.


BESA E SHQIPËRISË

(e shkruar shqip)

Lindi dielli në Kalabri,
u hapën malet me rrëmbim,
tue lënë fushat të lulëzueshme
në blerim.
Arbëreshët u habitën
për bukurinë e Natyrës
e thjeshtë, e pavarur
si ata, që shprehin me zemër
dhe harenë e fytyrës.
Në atë çast të pazakonshëm
u hap qielli menjëherë:
një shqipe e madhe,
tue fluturuar,
tokën mbarë për të zaptuar,
hapi krahët e saj,
tue mbuluar Kosovën dhe Kalabrinë,
Pianën e Palermit
dhe Shqipërinë.
Po i mbronte në zemrën e saj
që të jenë së bashku si përherë,
sepse kanë dhënë në histori
nder e lavdi.
Shqipja në mbrëmje
në qiejt fluturoi
e lartazi shkoi.
Tue fluturuar lartaz nga qielli
dhe, para se të hynte, në hijen e natës
e çojti lart fletën e saj
dhe shkrojti
në qiellin me yj të ARBËRISË:
"BESA E SHQIPËRISË"


KËRKOJ

Kërkoj horizonteve larg
praninë e jetës
të pafundmen…
rrezen diellore,
lëvizjen.

Kërkoj mosarsyet
të pathyeshmet
shkulmet ujore
të pa nisurat.

Kërkoj befasinë
të përkohshmen
të kuptueshmen
kurajon.

Kërkoj lartësimin
të pandryshueshmen,
të pakëmbyeshmen
rebelimin,

Kërkoj të pazakonshmen
të pazëvendësueshmen
të pazgjidhshmen
të pamundurën.

Kërkoj befasinë
të padukshmen
të paarritshmen
zanafillën.


Kërkoj çelësin e gjithësisë
enigmën e ajrit
të puhizës
të agut të dritës.

Kërkoj të mbjell në tokë
filizin e parë
farën e parë
të ardhmërisë.


përktheu Eda Agaj Zhiti

Udhëtimi i fundit i Ibrahim Kodrës

8 Shkurt Vizita e tij e fundit në Shqipëri ka qenë në korrik 2003, kohë kur realizoi ëndrrën e tij për të vizituar vendlindjen, si dhe hapi ekspozitën e tij "Retrospektivë" në Galerinë e Arteve në Tiranë, ekspozitë që përfshinte 20 vepra të zgjedhura nga viti 1951 deri në ditët e sotme, si: "Kompozicioni" - 1951, "Muzikanët" - 1961, "Lufta për pushtet" - 1972, "Lufta për paqe" - 1995, "Shqipëria fantastike" – 1997, etj.

Piktori i njohur shqiptar me famë botërore, Ibrahim Kodra është ndarë dje nga jeta në moshën 88-vjeçare, në shtëpinë e tij në Milano të Italisë. Kodra kishte disa vjet që ishte i sëmurë dhe mjekohej, ndërkohë që muajt e fundit ka qenë i shtruar edhe në spital. Ibrahim Kodra ka lindur në vitin 1918 në Ishëm të Durrësit. Ai edukohet në oborrin e Mbretit Zogu I, duke u bërë edhe një kampion sportiv kombëtar. Në 1938 shkon në Itali me një bursë studimi në Akademinë e Breras në Milano. Prej asaj kohe ai ka qëndruar në Itali, duke u kthyer në një ikonë të pikturës bashkëkohore italiane dhe më gjerë. Veprat e Kodrës gjenden në Vatikan, në muzetë dhe koleksionet private në Itali, Zvicër, Gjermani, Belgjikë, Danimarkë, Francë, Britani e Madhe, Japoni, Rusi, Shtetet e Bashkuara, Greqi, Australi etj. Vizita e tij e fundit në Shqipëri ka qenë në korrik 2003, kohë kur realizoi ëndrrën e tij për të vizituar vendlindjen, si dhe hapi ekspozitën "Retrospektivë" në Galerinë e Arteve në Tiranë, ekspozitë që përfshinte 20 vepra të zgjedhura nga viti 1951 deri në ditët e sotme, si: "Kompozicioni" - 1951, "Muzikanët" - 1961, "Lufta për pushtet" - 1972, "Lufta për paqe" - 1995, "Shqipëria fantastike" – 1997, etj. "Kur vi në Shqipëri më duket se vi në shtëpinë time, ose e thënë ndryshe si në parajsë. Nuk ka vend më të bukur se ky. Sot, në qoftë se kam një farë emri ia dedikoj vendit tim, popullit, njerëzve që më edukuan dhe bënë që unë të ecë përpara", kështu është shprehur në këtë vizitë Kodra, ndërkohë që një vend të veçantë i ka kushtuar edhe figurës së Nënë Terezës, të cilën e ka barazuar me një engjëll.

Jeta në Itali

Ibrahim Kodra nis studimet në Brera të Milanos, Itali, në vjeshtë të vitit 1938. Fëmijëria e tij ka qenë e vështirë dhe kur ishte vetëm tetë vjeç ikën nga shtëpia dhe punon si dizenjator për një tregtar në Durrës, deri në momentin që nga dogana e këtij qyteti përfundon në oborrin e Mbretit Zog. Aty njeh nënën mbretëreshë, e cila i jep mundësinë të studiojë në shkollat e Tiranës, së bashku me princërit Tati dhe Sherafin. Pikërisht ajo e dërgon në Itali me një bursë studimi, në përfundim të liceut. Duke u nisur nga Durrësi me miq të tij, Kodra mbërrin në Itali, ku qëndron në Milano. Ishte koha e Italisë fashiste. Në Brera ai ndjek kurset nga maestro Carpi, e më pas ndjek leksionet e professor Carrà, më pas vazhdon ato të Messina-s. Kalon provimin e pranimit me Aldo Carpi, për të vazhduar studimet në atë akademi, ku ndiqnin studimet vetëm artistët “me prirje për t'u bërë shumë të famshëm”. Pas luftës ai merr pjesë në lëvizjet artistike më domethënëse me grupe të tilla, si "Përtej Guernikës" (1945) dhe "Linjë" (1947). Po atë vit, Pol Elyar viziton studion e tij, duke e përcaktuar "le primitif d'une nouvelle civilitatio".

Ekspozitat

Në vitin 1948 merr pjesë në Romë në Konferencën Ndërkombëtare të paqes dhe me atë rast njihet me Pikasonë, me artin e të cilit do të mbetet thellësisht i lidhur. Të panumërta janë ekspozitat e tij personale dhe kolektive, mes të cilave kujtojmë: Galeria “Bergamini” në Milano (1957), Galeria “Cèzanne” në Kanë (1958), Galeria “Senatore” në Shtutgard (1959), “Muzeu i Ulmës” (1961), Galeria “Studio F22” në Pallatin mbi Vaj (1974), binjakëzim Milano-Frankfurt në Frankfurt (1984), Galeria “LaTela” në Palermo (1988), “Muzeu i shtetit të Tbilisit” (1989), Napoli (1992), Sanremo (1996), “Kodra dhe Teatri Massimo” (1996) etj.

Çmimet

Mes çmimeve të shumta dhe nderimeve të marra, kujtojmë "Medaljen e Artë" të Akademisë Franceze në 1972, çmimin "Nder i Kombit", nga Presidenca e Republikës së Shqipërisë në 1996, në Tiranë etj. Veprat e Ibrahim Kodrës janë të ruajtura përveçse në Vatikan dhe pranë dhomës së deputetëve në Romë, edhe në muze të shumtë e në galeri, si edhe në koleksione private në të gjithë botën. Kodra ka jetuar e punuar në Milano, ndërsa kalonte një pjesë të vitit në Pozitano, vend që e ka nderuar me titullin “Qytetar Nderi”. Një pjesë tjetër të kohës e ka kaluar në Siçili, e mbi të gjitha në Açireale, në Palermo dhe në Alkano, ku kohët e fundit së bashku me maestron Evola ka realizuar një skulpturë me titullin “Guri i jetës”.

Vlerësime

Hysen Devolli

Me Ibrahim Kodrën jam njohur që në vitet '38-'39, para se të shkonte në Itali për studime. Në ato vite ('35-'37) ka punuar në kinema "Nacional" dhe më vonë iku në Itali. Gjatë luftës, kur erdhi për pushime nga Italia, pruri një seri punësh, të cilat i la tek im vëlla, i cili kishte një dyqan që iu dogj dhe fatkeqësisht këto punë i humbën. Ibrahimi bën rezonancë jo vetëm në Shqipëri, por edhe jashtë vendit. Në vitin 1942 shkova në Itali, e takova në Milano dhe shkuam bashkë në galerinë "Brera", ku kishte hapur një ekspozitë retrospektivë profesori i tij. Pas kësaj e kam takuar edhe më vonë. Vlerat e tij si piktor janë të sanksionuara. Para tri-katër ditëve gjeta një kartolinë të tij, që ma kishte çuar në vitin 1973. Më kujtohet që çdo vit më çonte në studion time një kalendar me punët e tij, derisa studioja ime u sekuestrua në vitin 1961. Kur vinte në Shqipëri takohesha gjithmonë. Mbaj mend se takimi i fundit me të ka qenë në studion T&G, ku e takova bashkë me Kel Kodhelin dhe Sadik Kacelin. Njeri jashtëzakonisht i mirë, human dhe me një kulturë jashtëzakonisht të gjerë, të pasur. Një artist i kompletuar.

Ksenofon Dilo

Ibrahim Kodra është një ndër piktorët, i cili e ngriti lart dhe i dha emrin pikturës tonë në perëndim. Një nga figurat e shquara të artit bashkëkohor modern të gjysmës së dytë të shekullit XX, njihet kryesisht për stilin e tij që përfshihet në "postkubizëm", që merr shkas nga një traditë vendëse dhe nga një art popullor, gjë që duket në ornamentikën e tij, që e bën të shquhet e veçohet si artist, duke pasur dhe karakter ballkanik e shqiptar. Cilësi botërisht të njohura, që si artist shqiptar i bën nder artit dhe pikturës sonë në botë. Humbja e tij është një humbje e madhe për artin tonë.

Zef Shoshi

Ibrahim Kodra është një nga piktorët shqiptarë, personalitete të diasporës që ka ekspozuar në shumë vende të botës. Pikaso dhe Pol Elyar e kanë cilësuar si "primitivi i Ballkanit". Një nga artistët modernë të shekullit XX, që ka lënë gjurmë në historinë e artit italian dhe botëror me stilin e tij artistik dhe figurativ, veçori që e dallojnë nga piktorët e tjerë. Përdor elementë dekorativë të thjeshtëzuar të formës.