Shpirti i te pareve tane ne kenget popullore.

Ne kete teme do me pelqente te rikujtojme kenget e te pareve tane, aq te bukura, me harmonine e pashtershme te tingujve dhe ngjyrat e fjaleve. Le te provojme te hyjme se bashku ne thesarin e madh te kengeve dhe poezive popullore.


Bilbilenjte trembedhjete


Bilbilenjte trembedhjete
Vane ne litare vete.
Vane Bilbilenjte, vane..
Veziri hapi fermane.

Ngreu Bilbil, te hedh litare!
- Dale, bej, te dredh cigare,
Se nuk jam canak me dhalle,
Po jam Bilbili me palle! -

Lanet pac Xhelal Voshtima,
Vare trembedhjete trima
Trembedhjete Bilbilenjte
Vane ne litare vete.

Vane Bilbilenjte, vane
Veziri hapi fermane...

Gjergj Elez Alia

”Trim mbi trima ay Gjergj Elez Alija!
Qe nand’ vjet nand’ varra në shtat m’i ka!
Veç nji motër nat’ e ditë te kryet,
ja lan varrat me ujt e gurrës nandvjeçe,
ja lan varrat me ata lott e syve,
ja terë gjakun me ata flokët e ballit,
shtatin vllaut ja shtërngon m’ruba të nanës,
n’petka t’babës trupin ja hijeshon,
armët e brezit ja rendon mbi krye!
Sa herë trupin motra p’e tërnueke,
Dhimbn e varrëve vallaut krejt e harrueke,
dhimba e motrës dekun n’tokë e lëshueke!“

„Â dalë zani e paska marrun dhenë,
se ’i baloz i zi â dalë prej detit,
Trim i prapët e belagji qi ish’ kanë,
Ja ki’ qitun dheut nji rreng të randë:
”Tim për tim kah një dash të pjekun,
tim për tim kah një vashë me ja djergun,
ditë me ditë kah nji kreshnik me premun,
javë për javë kah një krahinë me djegun!”

”Edhe Gjergjit rendi te i ka ardhë,
me lot faqet trimit m’iu kanë mbushë.
Erzi i shpisë qysh lshohet n’dorë t’balozit?!
Ja ka nisë e motra e po bërtet,
krejt me lot Gjergjin p’e loton:
-Po qysh mordja, o vlla, me na harrue?
Nanë e tatë kah kalben për nan bli,
trupi i vllaut vorrue qe nandë vjet në shpi,
trupi motrës n’dorë t’balozit t’zi?!
Qysh s’u shemka kulla me na xanë,
qysh s’u kthyeka shpija n’nji muranë,
me t’pshtue erzin, mori e zeza nanë!”

Dy copësh zemra djalit iu ka da,
Dy sytë në ballë motrës ja ka lshue,
Dy rigë lot për faqe te i kanë skhkue.
Dy fjalë kullës djali ja ka fjakrue:
-He, ju u nxisha, mori sarajet e mija,
me lymashk u mbloshi n’fund e n’krye,
brevë e gjarpën paçi motër e vëlla,
pikët ndër shtroje kaq shpejt qysh m’i lshuet?!
- Jo, more vlla, lum motra, i ka përgjegjë,
t’ka lodhë jermi e s’po di ç’je kah folë;
se përjashta shi nuk asht tuj ra,
sytë e motrës po t’pikojnë, more vlla!

Qatherë Gjergji dorën ja ka shtërngue,
mirë po e limon me ato duert e shtatit,
mirë po e kqyrë me ata dy sytë e mallit!
Kurr ma themshim djali s’i ka folë:
- Amanet, mori motër, pse po kan?
Zemrën dysh, mori motër, pse ma dan?
Që nandë vjet, qi trupi â tu m’u kalbë,
Gjergji i yt tjetër pushim nuk ka,
veç si gjethi i ahit n’log t’shullanit.
A thue s’pate me ngranë e me pi?
A t’la keq ty vllau për veshë e mbathë?
A mos t’u randue, ndoiherë me fjalë,
motërzezës vallau me iu mërzitë,
huj për burrë ndoshta qi me t’ra?

Sa mirë motra vllaut po m’i përgjegjë,
dorën e vllaut tu balli e paska vndue;
- Amanet ku je, mori njomëzëja e ahit,
po e kaq fort, thue, jermi t’ka ngushtue?
Hisha gjallë në dhe, n’t’u martue motra!
Mjaft kam pasë, o vlla, me ngranë, me pi,
mjaft kam pasë me veshë edhe me mbathë,
kurr ma randë se sot ti folë nu’ m’ke!
Tjetër babë nuk kam, as tjetër nanë,
amanet, more vlla, mos m’pasë randë,
për nji dert qi sot po due me t’kajtë!
Qysh s’u njom ky shtat qe nand’ pranvera?
Si s’u mkamb ky trup me dal’ tu dera?
Si s’u tha kjo motër, thafa-e vera?
Po un’ balozit qysh i shkoj tu dera?

Braf në kamb’ por djali konka çue:
- T’e marrsh gjogjun, motër, të mejdanit,
fill n’gjytet me te, motër, të m’bijsh
e t’më shkojsh tu nallban probatini.
Fal’ me shndet, thuej, Gjergji të ka çue,
me ma math’ me petkoj prej tumakut,
me m’ia u shti thumbat-o prej çelikut,
se n’mejdan balozit due me i dalë.
S’u gjegj gjogun vllathi me ta mbathë,
Hypi atit, bjeri n’der’jaranit.

E në sheher çika konka ra
Edhe â shkue tu nallban probatini.
- Puna e mbarë të kjoftë, more kumbar!
- Të mbarë paç, ti mori vasha e largë!
- Falëmeshhndet ty Gjergji të ka çue,
me ma mbathun gjogun mirë e mirë,
me ma vndue patkojt-o prej tumakut,
me m’ja shti thumbat prej çelikut,
se n’mejdan balozit due me i dalë!
Mbrapshtë po folë aj nallban probatini:
- Për n’m’i falsh, moj vashë, dy sytë e ballit,
ta kam pshtue vlla-Gjergjin prej mejdanit,
e baj gjokun me fjurue si era!

Se me idhnim çika e kite marrë!
-Ç’je kah thue, bre burrë, goja t’u thaftë!
Jam kanë nisë tu dera e probatinit,
qe nandë vjet, qi gjogu ksajt s’â ra,
m’ fal se ndeshkam derën e magjupit!
Se kta sy nji herë un ua kam falë
tatës e nanës, qi kalben varrësh mbi dhe!

Ka shkue motra tu nallban jarani:
- Fal me shndet, thot, Gjergji të ka çue,
kam orokun e mejdanit,
sa ma mir kët gjok ti me ma mbathë,
Than m’ka për patkoj prej tumakut,
me m’ia shti thumbat-o prej çelikut,
se do t’dal m’u pre me baloz t’detit.

Si për vedi gjogun e ka mbathë
Edhe n’pramje çika â dredh në shpi;
ka gjet vllan tu e pritë nën hije t’blinit.

Ça kish ba ay trimi Gjegj Alija?
“Falëmeshndet” balozit m’i ka çue:
- Me dalë heret n’at fushën e mejdanit!
Çikë për ty, baloz, nu’ m’ka qillue,
desht e vathit për ty nu’ m’janë majë,
sall nji motër, nu’ po muj me lshue,
varrët e shtatit s’â kush qi m’i lidhë!

Sa ka nisun drita me zbardhë majet,
N’fushë të mejdanit trimat konkan dalë.
Keq me fjalë trimat shoshojnë po rrekin:
- P’a prej vorrit, Gjergj, ti konke çue...?
Pse me m’qitë, bre burrë, n’ket fushë t’mejdanit?

Sa mirë trimi i ka përgjegjë balozit:
-Të lumt goja, baloz, mirë po thue!
Qe nandë vjet qi kam marrë rrugën e vorrit,
Pak pa mrrijtë baloz, ti m’ke dredhue.
M’ke lypë motrën para se mejdanin,
m’ke lypë berret para se çobanin
e jam dredhë n’ket log për me t’kallxue,
se ne t’parët nji kanu na kanë lanë:
“Armët me dhanë përpara e mandej gjanë,
kurr balozit motrën mos m’ja dhanë,
për pa u pre n’at fushën e mejdanit!
Por shtërngou, baloz, se t’ka ardhë dita,
se ktu i thonë-o Gjergj Elez Ali!

E i kanë ba dy gjogjat tim me tim
e n’topuz balozi e ka shinue.
N’dy gjujt gjogu Gjergjit te i ka ra,
përmbi kryet topuzi i ka fjurue,
dymbëdhetë pash m’ledinë u ngul topuzi,
dymbëdhetë pashë përpjetë, si re, u çue pjuhni.

Atherë Gjergjit rendi te i ka ardhë.
Sa mirë trimi n’topuz qi ka dredhë,
lik përmjet balozit te i ka ra!
 trandë fusha kur â rrxue balozi!

Meiherë trimi shpatën ma ka nxjerrun,
kryet me neje trupit ja ka damun,
zhag për kambet trupin e ka ngrehun,
me gjithë at m’nji bunar e ka mbytun,
të tanë lumën gjaku e ka tërzue,
për tri vjet krejt vendin e ka qelbun.

Qatherë trimi â nisë me dredhë tu shpija
edhe shokët të gjithë m'i ka bashkue:
- Pa ndigjoni, more shokët e mij!
Falë u kofshin sarajet e mija!
Falë u kofshin tanë paret e mija!
E u koftë falë krejt malli e gjaja e shpisë!
Amanet motra e Gjergj Elez Alisë!
Edhe shtatit trimi i paska dhanun,
motërzezën ngrykas kesh me e marrun,
të dy zemrat priherë por janë ndalun,
vlla e motër dekun paskan ramun!
Kurkuj shpirti ma mirë s'i ka dalun!
Gjamë të madhe shokët qi m'i kanë ba!
Po ja çilin nji vorr bukur të gjanë,
Vlla e motër ngrykas për me i xanë
E ‘i muranë të bukur e kanë mbarue,
vlla e motër kurr mos me u harrue.
E ‘i bli t’bukur, qi m’ja vndojnë tu kryet,
zogu i verës gjithmonë me pushue.

Kur ka nisun mali me u dushkue,
â ndalë qyqja n’muranë t’vorrit të ri,
ka gjetë blinin të tanë degash tha.
Ka flurue përmbi ‘i saraj të zi,
Ka gjetë kulmin të tanë shembë për dhe.
M’nji prezor si m’paska hypë,
ka përbe shtegtarin kah po shkon:

- Amanet, more shtegtari i malit!
N’kofsh tuj kndue ksajt, kajkën me e pushue.
N’kofsh tu kajtë ksajt, gjamën për me e xanë!
Kah kërkova gjithkund bjeshkë e m’bjeshkë,
kah verova gjithkund vrri e n’vrri,
kah mjerova gjithkund shpi e n’shpi,
kërkund s’ndesha m’Gjergj Elez Ali!

As me mbaj per krahu


As me mbaj per krahu,
Se rashe ne shkalle,
Malli me ka marre
Te te puth ne balle.

A s'me mban per krahu
Se do thyej qafen
Dhe do qash per mua
Ne jastek tere naten.

Nuk kam pire aq shume
S'ishte plot filxhani
Po raki e shkrete
Qenkesh raki mani...

KOSTANDINI DHE DHOQINA

(Ndryshe njihet Kostandini dhe Doruntina)

Ditën e pashkës në drekë.
therën-o një ka të sertë.

Vajta, moj, vajta
mora një okë mish.
Zjarrin, moj, zjarrin,
i vura kusisë.

Te shtëpia lart te brinja
krisi kuja, ulërima…
Pa dëgjoni, ç’thotë Marina!

Sterra, moj, oiiii, oiii,
doli gjarpëri stihi;
m’u hodh brenda në kusi.
Më lëshoi helmin e zi…
Helmin e zi ma lëshoi,
nëntë djentë m’ì helmoi.
Nëntë djem e nuse nëntë;
Korba, si s’më ikën mendtë.
Djem e nuse vanë e shkuan.
Të gjith’ me djepe në duar.
Nëntë dyfekë më ikën
Nëntë djepe m’u gremisën…

Nënëzezës nga trishtimi
mendt’ ì vanë te Kostandini…
Si Dhoqinën fill të vetme
e martoi, ku dot s’e gjendte?

Kostandin,
Kostandin, të zëntë nëma;
Bijën pse,
bijën pse hoqe nga mëma?
Ç’më bëre,
ç’më bëre, o more djalë?
Më dhe bes’,
më dhe besë, më dhe fjalë.
Bijën-o,
motrëm do sillje me kalë.
Srerra un’,
sterra malli ç’më ka marrë!

Ditën e Pashkës së Madhe
Midis shoqesh si sorkadhe,
Kapërcyer dy-tre male
na hidhte Dhoqina valle…

Më martoi vëllai larg-o,
Ejani, motrani,
Ejani, motrat e mia!

Jam në hall e në merak-o,
Ejani, motrat e mia!

Nuk më lën’ malet e lartë;
Ejani, motrat e mia!

Nënëmirën ta shoh pak-o;
Ejani, motrat e mia!

As vëllezërit varg e varg-o;
Ejani, motrat e mia!

Fjal’e nënës shkoi te varri…
Kostandini u ngrit ì pari.
Balta e zezë iu bë kalë,
Guri ì murrmë iu bë shalë.
Tek Dhoqina tha dy fjalë:

“Mirëdita, moj Dhoqinë;
Ç’më vjen mirë, që qenke mirë!
E dredh vallen dhe shaminë
Si një flutur në lëndinë.

“Mirëseerdhe, o im vëlla,
Eja pak, vallen ma mba!
Në ke ardhë për të mirë,
Të vishem si gjeraqinë.
Në ke ardhë për të keq,
Të vishem si kallogre.

“Jo, motër, sikundër je!
Bëju një lajm shoqeve!
Na pret nëna në fole!
Ku e lamë e ku na le!

Fjalët e fundit sa dëgjoi,
Vallen Dhoqina ndaloi.
Veshi xhoken-o.

Vëlla-motër përmbi kalë;
Një ì vdekur, një ì gjallë
Marrin rrugën-o.

Zogjtë cirren “cili-viu!
Jo me gaz por prej vetiu;
Çajnë ajrin-o.

“Kostandin, je zverdhur shumë,
more im vëlla!
Këta zogj ç’flasin kështunë,
more im vëlla!

“Oh, Dhoqinë, motra ime,
Zogjtë kanë gjuhën e tyre!

Zogjtë këngë le të thonë.
Se ne kemi gjuhën tonë.

Sikur të kish rënë bisha,
Kali seç u ndal.
Afër mureve te kisha
Kostandini tha:

- Vazhdo rrugën, moj Dhoqinë;
Do shkoj pak në Ajodhimë.
Aty, motër, lash’ shaminë.

Nëpër xëc e nëpër natë
Shkon Dhoqina nëpër fshat.
E stolisur dhe mallplotë
Tak-tak-tak troket në portë.

- Ç’je ti mortje, që troket natën-o?
Tremb një qyqe, që ka mbet’ vetëm-o!
Mos je gjarpri që më hëngri
djemt’ e mi?
Nëntë djem e nëntë nuse
me fëmij’…

- Ç’flet kështu, moj nën’ e mrë,
Unë jam jotja Dhoqinë!

- Me kë erdhe, moj Dhoqinë,
Nëpër natë ç’të solli ty-në?

- Sa erdha me Kostandinë,
Mbajti fjalë vëllai ì mirë!

- Ç’Kostandin moj fjalëdjegur,
Ka tre vjet që më ka vdekur!
Me të tjerët është tretur.
Qyqja, korba unë!
Nata, sterra unë!

- Çfarë flet kështu, moj nënë,
Ç’’është kjo hata e gjëmë!

Nëna e gjorë, nëna e mjerë
Puthi bijën faqeverdhë.
Një në prag e një në derë
Plasën si qelqe me verë…

Nënë e bijë mbyllën synë,
Sosën shpejt në Ajodhimë.
Dhe kërkuan Kostandinë.

Kostandini ish larguar
Si një engjëll krahëshkruar.
Lëshon dritë pashteruar…

Vjen nje lume i turbullt

Vjen nje lume i turbullt
Sjell nje trim te mbytur
Me kercunj perfytur.
Zbret e ema anes
Dhe i lutet vales,
Vales e sterkales:
Nxirrma lume djalin,
Djalin dege-malin,
Nena nuk ka tjeter,
Mbetur dege e vjeter...

Po gugasin turtujt,
vjen nje lume i turbullt,
Sjell nje trim te mbytur
Me kercunj perfytur.
Del e motra anes,
I pergjigjet vales:
- As ma nxirr vellane,
Qan shtepia trane..

Vjen nje lume i turbullt,
Turbullt neper muzgujt,
Sjell nje trim te mbytur
Me kercunj perfytur,
Shkon e shoqja anes
dhe i qahet vales:
Nxirrma se cdo nate
Si terkuze e gjate.
Nxirrma se jam vetem
Ne mos nxirr nje tjeter..
Une flas me murin,
Qan dysheku burrin...

C'ka qe s'mbin bari ne qafe


C'ka qe s'mbin bari ne qafe,
C'ka qe hesht lendine e ngrate!

Ju te liq e ju sakate
Amanet ju leme grate.

Marrim rrugen e kurbetit
Dhe s'e dime c'vjen prej detit!...

Rruga jone, dreq o rruge,
Zgjatet per nje cope buke,

Shkon ne fundin e dynjase
Akujve te Kanadase...

Kam nje lemsh ne zemer


Kam nje lemsh ne zemer,
S'di kujt t'i ankohem,
T'u ankohem maleve,
Malet me largohen.

T'u ankohem fushave,
Fushat mjegullohen,
T'u ankohem cupave,
Cupat po martohen.

Kam nje lemsh ne zemer,
S'di kujt t'i ankohem...

Kenga e Kamer Loshit

Nam i madhe eshte ba ne Drenice,
na jane ra o nje rrem komite,
Kamer Loshi me dy vllaznite.
vllaznit e ri i kishin qellue ,
s'ishin msue pushken ne thum me vnue.
Ne shpi prej kashte jane ngujue.
Krejt Serezi ne kam jane que,
shkojne Kamerin me rrethue.
C'ka ka thane Kamer Sejdia,
boll e keqe kjo Serbia,
boll e keqe kjo Serbi.
Po ma te kqije do shqiptare te zi.
Po ma te kqij do shqiptare te zije,
per nje pushke bajshin hafije.
Vllazneve te vet Kameri u ka thane,
ju mu vete ketu due mem m'lane.
ju me pshtue me qa rrethimin,
se une per te gjalle se jap dorezimin,
se jap dorezimin kurre per te gjalle,
per pa u kall baraka flake,
e me me ra zharava ne qafe.

Thrret Kameri o Murat,
merre vlla kete sahat,
merr sahatin me gjithe qystek,
Kamer Loshi t'a ka lane shkrete
Be po te baje m'a ne qyrke se qet.
Thrret Kameri o Sejdi,
merre vlla ti ate kuti.
Cingarllykin me gjithe kuti,
mos t'ma marrin ata faqezi,
ne kutin teme duhan me pi.
Prej barake vllaznit e ri jane dale
e Kameri aty ashte ndal.
Tej ne sabah Kameri po lufton;
naqallniku aty po shkon.
Naqallniku c'ka ka thane,hajt dorezimin Kamer me na dhane,
tash qi topat, mu jane tuj me ardhe
krejt baraken ta djegi flake.

C'ka ka thane Kamer Sejdia,
C’ka po thue or faqezi.
Qitja flaken edhe timin,
jam shqiptare s'ta jap dorezimin.
Nuk dorzohna kurre per te gjalle.
per pa u kall baraka flake,
per pa me ra zharava n'e qafe.
Kur me topa i kane ra,
Krejt baraka flake ka marre,
Ka marre flake e u que timi,
Por Kameri se dha dorezimin.
Se dha dorezimin dhe shkoj vete,
O i paste shpirti rahmet.
Ka liftu per vatan te vet
Ishalla zoti i ka que ne xhenet.

Kjo ngjarje ka ndodhur rreth viteve 1927-29. Kamer Loshi ishte nje prijes i spikatur i qetave kaqake te Drenices.