SHQIPJA E ZYRTARIT

Le ta fillojmë me pyetje retorike: “Organet dhe institucionet shtetërore a duhet të komunikojnë midis tyre?” “A ka rëndësi forma e komunikimit në administratën shtetërore?”, “A duhet të shprehet qartë shteti?”, “A ka të drejtë qytetari t’u kërkojë institucioneve qartësi në mesazhet e tyre?”.

Natyrisht, pyetjet e mësipërme nuk kanë nevojë për përgjigje. Mua më lindën këto ditë se po merrem ethshëm, dhe për të njëmijtën herë, me përkthime të disa materialeve zyrtare shqiptare. Një përkthyes gjenial shqiptar, që për arsye politike asokohe punonte në hije, më pati thënë një të vërtetë të madhe: “Vetëm përkthyesi ia nxjerr kleçkat gjuhës së shkrimtarëve dhe politikanëve”. Donte të thoshte se përkthyesi është i detyruar ta kuptojë materialin që ka në dorë. Ndryshe nga lexuesi ose dëgjuesi i thjeshtë, ai nuk ka alternativë, duhet t’ia kapë thelbin tekstit medoemos, sepse duhet ta riformulojë në një gjuhë tjetër.

Nuk them diçka të panjohur, por mendoj se tashmë problemi ka kaluar në fazën e mprehtë, ndaj edhe nevojitet nënvizimi: gjuha e shkresave zyrtare është për faqe të zezë. Nuk e kam fjalën vetëm për mungesat e pikave të “ë“-së, megjithëse për standardet e huaja edhe kjo do të ishte skandaloze. Do të mjaftonin gabimet e rënda drejtshkrimore, që vihen re nëpër komunikime, për të nxitur kritika të ashpra ndaj shtetit. Mirëpo gabimet drejtshkrimore përbëjnë të keqen më të vogël. Shkresat zyrtare përmbajnë rëndom gabime të rënda gramatikore, të shoqëruara lirshëm nga shthurje sintaksore që, kur nuk e shëmtojnë, e bëjnë tekstin të pakuptueshëm.

Për të mos pranuar fyerjen që ndjej si qytetar, ose për të mos cenuar krenarinë e pavetëdijshme, kam dashur t’i shfajësoj zyrtarët dhe burokratët tanë, me idenë se paqartësia u shërbente ndoshta për të luajtur mes kuptimesh. P.sh. ka pjesë ligjesh ose letrash zyrtare që, falë ngatërresave gjuhësore, janë të interpretueshme nga pikëpamja kuptimore. Mendoja se kjo bëhej qëllimisht, në mënyrë që të kishte hapësirë veprimi. Tani nuk jam edhe aq i bindur. Gjithsesi, dinakëritë nuk të çojnë asnjëherë larg, sepse ligji duhet të jetë krejtësisht i kuptueshëm dhe mundësisht i painterpretueshëm; përndryshe do të shkonim drejt rrëmujës, sepse gjykatësi, përveçse zanatin e tij duhet të mësojë edhe atë të leksikologut, që përsëri nuk do ta nxirrte nga balta.

Më kanë thënë se në jurisprudencë forma është brendi, thelb, lëndë. Në qoftë se është e vërtetë, atëherë edhe korrektësia e gjuhës dhe e terminologjisë ka një rol të rëndësishëm. Problemi është se shkencat, e sakta ose jo, nuk mund të ecin përpara pa terminologjinë e tyre, çka përbën bazën e dijes dhe të komunikimit brenda fushës. Mirëpo edhe shteti nuk mund të luajë në komunikim me qytetarët, brenda vetes ose me shtetet e tjera. Ndaj nuk duhet të habitemi për lulëzimin e anomisë në shoqërinë shqiptare, sepse emri që ka bërë në botë, i detyrohet pjesërisht edhe pështjellimit gjuhësor të ligjeve.

Kush e shikon domosdoshmërinë e gjuhës së saktë vetëm nga pikëpamja estetike e ka gabim. Kjo është vetëm njëra anë. Tjetra lidhet me saktësinë e kuptimit dhe me eliminimin e dykuptueshmërisë. Të dyja e dëmtojnë rëndë mbarëvajtjen e punës në vend. Nuk ka pikë dyshimi se të gjitha këto elemente shkojnë e lidhen në një farë mënyre me imazhin e shtetit dhe seriozitetin e tij. Pra gjuha e pastër dhe e saktë nuk duhet konsideruar si një optional në valixhen e kompetencave të zyrtarit shqiptar. Kjo vlen sidomos për shtetet relativisht të reja si Shqipëria dhe absolutisht të reja si Kosova.

Nuk mëtoj që zyrtarët dhe burokratët shqiptarë të jenë të përkryer. Tek e fundit, zyrtarë të tillë nuk gjenden as midis atyre që kanë mbaruar shkollën e administrimit shtetëror, që për fat të keq në Shqipëri nuk ekziston. Nuk po kërkoj as që të diplomohen për gjuhë-letërsi në Universitet (këtë nuk e lyp, sepse e di që për dy vjet maksimumi i ke të gjithë me diploma në dorë). Mirëpo, në jetëshkrimet e zyrtarëve të sotëm shqiptarë xixëllojnë lloj lloj gjuhësh. Madje, një pjesë e tyre kanë mbaruar studimet jashtë shtetit. Atëherë pse mos të kërkoj që shqipen ta mësojnë të paktën sa gjuhët e huaja?

Per gjuhen zyrtare ne shtetin amë nuk kam shume dijeni mirepo ceshte e verteta ate titull qe e vecova ne qender, ne Kosove deri dje gjuha e shkresave zyrtare ishte tejet qesharake sa qe qe ta kuptosh se cfare kane shkruar ka qene shume veshtirë...

Ata sikur as lektorë s'kane ndonese gabimet drejtshkrimore te hanë me dhembë :'(: