"ARVANITASIT NË HAPËSIRËN GREKE" kumtesë nga DINOS KOUBATIS, shkrimtar, studiues , poet, dramaturg

Disa ide (mendime)
ARVANITASIT NË HAPËSIRËN GREKE
kumtesë
Nga DINOS KOUBATIS, shkrimtar, studiues , poet, dramaturg
Marrëdhëniet midis ilirëve dhe grekëve, jane ruajtur në thellësi të viteve, madje edhe historianë dhe studiues të njohur i identifikojnë ato, duke dëshmuar origjinën e tyre të përbashkët pellazgjike. Një tjetër hallkë lidhje midis tyre është epoka e Perandorisë Bizantine, d.m.th., kur Konstandini me prejardhje ilire dhe me nënë greke, i cili më vonë u quaj «I MADH» vendosi Perandorinë e tij në brigjet e Bosforit, në mënyrë që të monitorojë (mbikëqyrë) më mirë, në Lindje dhe në Perëndim, zotërimet e shtetit të mëparshëm të Perandorisë Romake. Kjo gjendje e re, nga ana tjetër, i «privon » atij emrin origjinal të ilirëve, pasi, si ata po ashtu dhe Grekët tani quhen pra «Romakë», sepse Perandoria e re vjen nga Roma e lashtë. Më pas, vërshimi i sllavëve, i cili filloi me sulme në shekullin VI dhe përfundoi në VII, kur pjesët veriore të Ilirisë u pushtuan, banorët e saj u larguan për në Jug, dhe shumë prej tyre u vendosen në Selanik, Korfuz dhe Peloponez, siç na e vërtetojnë historianët shqiptarë Pollo dhe Puto në studimin e tyre me titull «Historia e Shqipërisë».
Referencën e parë historike për ilirët në Greqi, por me karakterizimin "Shqiptarët", e kemi në vitin 1043, ku ata inkuadrohen si aleatë të gjeneralit Georgios Maniatis, kur ai u rebelua kundër Mbretëreshës.
Si "Arvanitas", ata përmenden në vitin 1078, pasi marrin pjesë në qëndrimin e Dukës së Durrësit, Nikiforos Vasilakis, gjeneral i ushtrisë Bizantine, kur komplotoi kundër Nikiforos III Votaneiatis, siç theksohet nga historiani bizantin Michael Attaleiati. Ioannis Skylicis dhe Anna Komnini përmendin zonën Arvanon, e cila është e banuar nga Arvanitasit, në veri të Shqipërisë, në luginën e lumit Shkumbin, si një trevë e Arvanitasve. Nga viti 1190 deri në vitin 1255, u quajtën arhondë (zot) vendas që mbanin tituj bizantinë: siç janë «zotërit» e Kurorës. Pas shekullit të 12-të, "Arvanon" përmendet si Episkopatus Albanensis.
Termi «Arvanites» konsiderohet i sigurt se, si në të gjitha rastet e ngjashme, ai vjen nga termi «Arvanon», dhe u përmend për herë të parë nga Michael Attaleiatis, në 1081, në shkrimet e tij për lëvizjen Vasilakios: "... ai kishte gjithashtu shumë ushtarë romakë, bullgarë dhe arvanitas".
Gjatë periudhës, nga shekulli XV deri në XIX, në Evropën mesjetare, termat "Arvanitas", "Grekë", “Shqiptarët” dhe "Graeci Stradioti" u konsideruan të nderuar, sepse ata, gjithashtu, u referoheshin burrave trima që, pa frikë dhe në mënyrë efektive luftrat, ku merrnin pjesë në ushtrite e huaja, si në Greqi ashtu edhe në vendet e tjera evropiane, madje dhe si mercenarë.
Gjatë periudhës së revoltës kundër turqve, përdorimi i termit "Arvanitas" duhej të shpjegohej në mënyrë që të shmangen keqkuptimet dhe kështu në fragmentin e tekstit vijues, shkruar nga banorët e Himarës, thuhet: "... Arvanitasit tanë të veçantë, të ashtuquajturat Zuliatet me tre Flamburianë, derdhën shumë gjak kundër turqve. Dhe për ne të krishterët, me lavdinë e Krishtit, u vranë më shumë turq, sesa të krishterë.
«Arvanitasit e Epirit (...) Nga Himara, domethënë nga Epiri i Shqiptarëve (...)».
Grekët, si dhe popujt e tjerë fqinj, e quajnë tokën e arvanitasve "Arvanitia", deri në mesin e shekullit XIV dhe, më pas, "Shqipëri".
Më herët dhe pas përhapjes së Krishterimit, Arvanitasit, që regjistroheshin në ushtrinë Bizantine, merrnin pozita nderi në Perandori, u zhvendosën në Malin e Shenjtë (Agio Oros), ku Manastiri i Karakakalos, shpesh, investohej thjesht prej tyre.
Zotërinjtë bizantinë dhe venedikas me "demat e artë" duket se po u bënin thirrje arvanitasve të vendosen në Greqi dhe konkretisht në 1295 ne Thesali, ku ata do të jetojnë në harmoni të plotë me Grekët, por vllehët e atjeshëm nuk do t'i mirprisnin ata, dhe do t’u krijojnë probleme për t’i larguar. Pak më vonë, të tjerë Arvanitas zbresin në Thesali dhe Akarnania, duke ardhur nga Despotati i Epirit, pas shpërbërjes së tij nga italianët e Shtëpisë së Orsinit, dymbëdhjetë mijë në numër, me familjet e tyre. Ata janë të mirëpritur nga perandori Andronikos, i cili i takon dhe i vendos atje si roje, shumicën, ose si punëtorë, siç pretendon Ioannis Kordatos. Në vitin 1333, Kantakouzenos do të përmendë se, në malet e Thesalisë, ka një milion e dy mijë arvanitas, malakasianë, bouinë dhe mesaritë, ndërsa Chalcocondylis na siguron se, ata, me kalimin e kohës, u bënë zotër të vendit. Veneciani Marino Sanuto i quan ata një "kamzhik" që Zoti kishte dërguar për të ndëshkuar ata që ndodheshin jashtë mureve, pra, venedikasit dhe katalanasit, dhe me gjithë përpjekjet e tyre për t'i dëbuar, nuk patën sukses, sepse vinin shumë të tjerë vazhdimisht. Kështu, në vitin 1318, Arvanitasit, pasi arritën të dëbojnë vllehët nga Thesalia, mbrojtën vendin, si vendin e tyre, duke i rezistuar Don Fabrigos së Thivës dhe Katalanasve, ata luftuan me Bizantinët dhe, më në fund, duke aleatuar me vendasit autoktonë grekët dhe Michael Komnenos kundër Perandorisë së Nikeas.
Gjatë shekullit të XIII, mijëra arvanitas zbritën kryesisht në jug, kaluan rrafshinën e Thesalisë dhe u drejtuan për ne Thivë, Attikë dhe Peloponez, si dhe në ishujt e afërt, ndërsa në Mystras, gjatë sundimit të Manuel Kantakouzinou, despoti Theodoros 1 i Peloponezit, Paleologos, priti dhjetë mijë familje arvanitase, të cilët mbërritën si plotësues të popullatës greke, e cila ishte në rënie, siç na informon historiani Konstantinos Paparigopoulos.
Por dhe pushtuesit e huaj të zonës greke, siç është Zotëruesi i Thivës, Ramon de Vilanova, ftojnë Arvanitasit të banojnë vendin, si në Athinë dhe në Evia, si luftëtarë, kundër armiqve të hegjemonive të tyre të vogla. Shpërblimi i tyre ishte kryesisht dhënia e tokës, në të cilën ata u vendosën me familjet e tyre.
Këto fise arvanite, të cilat me kalimin e kohës janë transformuar në greke, nuk do të hezitojnë të mbrojnë atdheun e tyre të dytë, si ndaj ndërhyrësve të vendeve të tjera evropiane, ashtu edhe ndaj armikut të përbashkët, që është turku. Bashkohen Grekët dhe Arvanitasit, kudo që janë që nga Souli, deri ne Ydhra dhe Spetses, në Morias, në Spata, dhe kudo dhe ata luftojnë kundër tiranit. Në Thiva, Mani, Messolongji dhe në çdo vend, ku ata ishin vendosur dhe mirëpritur, Arvanitasit, jo vetëm që mbështesin Grekët e nënshtruar, por sakrifikojnë edhe veten për t’u çliruar dhe ata, si një pjesë sociale e vendit, në të cilin ishin strehuar.
Në vitin 1854, historiani gjerman Haan, në veprën e tij "Studime shqiptare", dhe, pas shumë vitesh studimesh dhe hulumtimesh vendore, doli në përfundim që shqiptarët të ishin plotësisht të afërm me grekët e lashtë dhe përbënin një hallkë lidhese midis tyre dhe romakëve.
Arvanitasit, gjatë momenteve të mëvonshme të Perandorisë Bizantine, janë ata që do të ndihmojnë, në mënyrë aktive dhe efektive Konstandino Paleologos, më vonë Perandor, për të dëbuar Venecianët nga Peloponezi. Një nga përkrahësit e tij dinamikë ishte dhe Arvanitasi Theodoros Bohalis, i cili, më parë, kishte mbështetur Ioannis Paleologos. Janë, gjithashtu, ata që do të kundërshtojnë qëllimin e Perandorit Nikiforos Aggelos, kur ai shpreh predispozitën e tij për t'u martuar me motrën e vejushës së sundimtarit sllav Stefan Dushan, pasi mosmirënjohja e arvanitasve për sllavët kishte rrënjë të thella.
Në 1497, parashikuesi venecian, Marco Berberigo, i tha Senatit Venecian se "Arvanitasit dhe Grekët janë veçse një popull, që urren çdo të huaj".
Për mbështetjen e arvanitasve ndaj Grekëve, gjatë revoltës së Peloponezit, Turhan Pasha, masakroi tetëqind, dhe kokat e tyre të prera, urdhëroi t’i ekspozojnë njëra mbi tjetrën, në formën e një piramide, siç na informon Paparigopoulos. Dhe është e vërtetë që, pas rënies së Mbretëreshës, Arvanitasit e Peloponezit u rebeluan me në krye prijësin e tyre, Petro Boua Sklepa, për të penguar vëllezërit e Kostandin Paleologos që t'ia dorëzonin vendin e tyre turqve.
Pas rënies së Peloponezit, shumë arvanitas emigruan në Italinë e Poshtme, por edhe në shumë vende të tjera; venedikasit i çuan në Kefalonia, Korfuz, Zakyntho dhe Kretë, nga ku dhe vazhduan luftimet e tyre kundër turqve.
Më herët, arvanitasit luajnë një rol mbizotërues në luftën kaçake të Grekëve kundër Turqve. Madje, në vitin 1674, Konsulli Francez, në Athinë, Jean Giroud, i shkruajti Marquis de Nuandel: «Kaçakët e zonave, si këtu, ashtu edhe në Moria, janë pothuajse të gjithë arvanitas».
Ndoshta, do të ishte e qellimshme që të përmendim disa emra arvanitas që kanë ndihmuar ndjeshëm Greqinë deri më sot dhe në nivele të shumëfishta, e cila u bë dhe për shumicën e tyre përbente, një atdhe të dytë, për të cilin ata luftuan me forcën e trupit, por edhe të shpirtit të tyre, për t'i dhënë asaj lirinë dhe ditë më të mira jetese. Sidoqoftë, këta emra janë përmendur dhe vërtetuar zyrtarisht, në mënyrë të përsëritur, dhe hapësira në këtë raport është mjaft e vogël. Sot, madje, pas kaq shumë shekujsh, nuk ka dallime dhe lidhjet midis Grekëve dhe Arvanitasve u bënë veçanërisht të ngushta, me kalimin e kohës.
Arvanitasit, u mirëpriten në Greqi, u asimiluan, bashkuan jetën e tyre shoqërore, doket dhe zakonet e tyre, krijuan modele heronjsh. Në çdo vend, në Greqi, Arvanitasit kanë qenë dhe janë të pranishëm.
Salaminë, 23 qershor 2020

Përkthyer nga greqishtja : Kristaq F. Shabani

Μερικές πρώτες απόψεις
ΟΙ ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ
του Ντίνου Κουμπάτη
Οι σχέσεις Ιλλυριών και Ελλήνων, κρατούν σε βάθος χρόνου, καταξιωμένοι μάλιστα ιστορικοί και ερευνητές τούς ταυτίζουν, αποδεικνύοντας την κοινή πελασγική καταγωγή τους. Ένας ακόμη κρίκος σύνδεσής τους είναι η εποχή τής βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όταν ο ιλλυρικής καταγωγής και από ελληνίδα μητέρα Κωνσταντίνος και κατόπιν «Μέγας», εγκαθιδρύει την Αυτοκρατορία του στις ακτές του Βοσπόρου προκειμένου να επιβλέπει καλύτερα, σε Ανατολή και Δύση, τις κτήσεις της πρώην κραταιάς ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η νέα αυτή κατάσταση πραγμάτων, «στερεί» του λοιπού την αυθεντική ονομασία των Ιλλυριών, αφού τόσο αυτοί, όσο και οι Έλληνες επονομάζονται πλέον «Ρωμιοί», καθώς η νέα Αυτοκρατορία προέρχεται από την αρχαία Ρώμη. Στην συνέχεια, η επέλαση των Σλάβων, η οποία ξεκίνησε με επιδρομές από τον 6ο αιώνα και ολοκληρώθηκε κατά τον 7ο, όταν τα βόρεια μέρη της Ιλλυρίας καταλαμβάνονταν, οι κάτοικοί της κατέφευγαν στον Νότο, πολλοί δε εξ’ αυτών, προσέγγισαν την Θεσσαλονίκη, την Κέρκυρα και την Πελοπόννησο, όπως μας διαβεβαιώνουν και οι Αλβανοί ιστορικοί Polo και Puto στην μελέτη τους με τίτλο «Ιστορία της Αλβανίας».
Πρώτη ιστορική αναφορά για τους Ιλλυριούς στην Ελλάδα, αλλά με τον χαρακτηρισμό «Αλβανοί», έχουμε στα 1043, όπου προστίθενται σαν σύμμαχοι του στρατηγού Γεωργίου Μανιάκη, όταν αυτός εστασίασε κατά της Βασιλεύουσας. Σαν «Αρβανίτες», δε, αναφέρονται στα 1078, καθώς μετέχουν στην στάση του Δούκα του Δυρραχίου Νικηφόρου Βασιλάκη, στρατηγού του βυζαντινού στρατού, όταν αυτός συνωμότησε κατά του Νικηφόρου Γ’ Βοτανειάτη, όπως σημειώνει ο ιστορικός του Βυζαντίου Μιχαήλ Ατταλειάτης. Οι δε Ιωάννης Σκυλίτσης και Άννα Κομνηνή, αναφέρουν την περιοχή Άρβανον, την οποίαν κατοικούν οι Αρβανίτες, στην Βόρεια Αλβανία, στην κοιλάδα του ποταμού Γενούσου, σαν κοιτίδα των Αρβανών. Από το 1190 έως το 1255 ορίζονταν τοπικοί άρχοντες που έφεραν βυζαντινούς τίτλους: όπως «άρχων» Πρόγκον της Κρόιας. Μετά το 12ο αιώνα, το «Άρβανον, αναφέρεται ως επισκοπή (episcopatus Albanensis).
Ο όρος «Αρβανίτες», θεωρείται βέβαιον ότι, όπως σε όλες τις παρόμοιες περιπτώσεις, προέρχεται από τον όρο «Άρβανον», και αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τον Μιχαήλ Ατταλειάτη. κατά τό 1081 στά αναγραφόμενά του περί του κινήματος του Βασιλάκιου: «...είχε γάρ και Ρωμαίων πολλών στρατιωτικών, Βουλγάρων τε καί Αρβανιτών».
Κατά την περίοδο από 15ο μέχρι και 19ο αιώνα, στη μεσαιωνική Ευρώπη, οι όροι «Αρβανίτες», «Έλληνες»,
Αλβανοί και «Graeci Stradioti», θεωρούνταν τιμητικοί, γιατί παρέπεμπαν και σε γενναίους άντρες που αντιμετώπιζαν άφοβα και αποτελεσματικά τους πολέμους μετέχοντες σε ξένα στρατεύματα, τόσο στην Ελλάδα όσο και άλλες χώρες της Ευρώπης, ακόμη και σαν μισθοφόροι.
Κατά τούς επαναστατικούς κατά των Τούρκων χρόνους η χρήση του όρου «Αρβανίτες» χρειάστηκε να επεξηγηθεί προς αποφυγήν παρεξηγήσεων και έτσι στο απόσπασμα του κειμένου που ακολουθεί, συντεταγμένο από κατοίκους της Χειμάρας, αναφέρεται: « ...οι εδικοί μας Αρβανίτες, οι λεγόμενοι Ζουλιάτες, μέ τρεις φλαμπουριαραίους, και εγίνη αίμα μεγάλον εις τους Τούρκους. Και σε μας τους χριστιανούς και με την δόξαν του Χριστού, περισσότεροι Τούρκοι εσκοτώθησαν παρά χριστιανοί.
»Οι ἐξ Ηπειρίας Αλβανίται (...) Εκ Χειμάρας, ήτοι Ηπειρίας των Αλβανιτών (...)».
Οι Έλληνες, καθώς και οι άλλοι γειτονικοί λαοί, ονομάζουν την χώρα των Αρβανών «Αρβανητιά», μέχρι και το μισό του 14ου αιώνα και κατόπιν «Αλβανία».
Από νωρίς, και μετά την διάδοση του χριστιανισμού, Αρβανίτες κατατάσσονται στον βυζαντινό στρατό, λαμβάνουν τιμητικά αξιώματα στην Αυτοκρατορία, μετοικούν στο Άγιον Όρος, όπου και η Μονή Καρακκάλου, συχνά πληρώθηκε αμιγώς από αυτούς.
Βυζαντινοί και Βενετοί Άρχοντες με «χρυσόβουλα», φαίνεται να καλούν Αρβανίτες να εποικίσουν την Ελλάδα και συγκεκριμένα στα 1295 την Θεσσσαλία, όπου αυτοί θα ζήσουν σε πλήρη αρμονία με τους Έλληνες, αλλά δεν θα τους θέλουν οι εκεί Βλάχοι, οι οποίοι τους δημιουργούν προβλήματα για να φύγουν. Λίγο αργότερα, και άλλοι Αρβανίτες κατεβαίνουν στην Θεσσαλία και Ακαρνανία, προερχόμενοι του Δεσποτάτου της Ηπείρου μετά την διάλυσή του από τους Ιταλούς του Οίκου Ορσίνι, δώδεκα χιλιάδες στον αριθμό, με τις οικογένειές τους. Αυτούς, υποδέχεται ο Αυτοκράτωρ Ανδρόνικος, ο οποίος τους συναντά και τους εγκαθιστά στα εκεί μέρη σαν φρουρούς, κατά πολλούς, ή σαν εργάτες, όπως υποστηρίζει ο Ιωάννης Κορδάτος. Στα 1333, ο Καντακουζηνός θα αναφέρει πως στα ορεινά της Θεσσαλίας υπάρχουν ένα εκατομμύριο δύο χιλιάδες Αρβανίτες, Μαλακάσιοι, Μπούοιοι και Μεσσαρίται, ενώ ο Χαλκοκονδύλης μας διαβεβαιοί ότι αυτοί, με τον καιρό, έγιναν κύριοι του τόπου. Ο Βενετός Μαρίνος Σανούτο, τους αποκαλεί «μάστιγα», την οποία είχε στείλει ο Θεός για να καταστρέψουν όσους βρίσκονται εκτός τειχών, δηλαδή Ενετών και Καταλανών, και παρά τις προσπάθειές τους να τους διώξουν, δεν το κατόρθωναν, γιατί συνεχώς κατέβαιναν άλλοι, πολυάριθμοι. Έτσι, στα 1318 οι Αρβανίτες αφού κατόρθωσαν μνα εκβάλλουν της Θεσσαλίας τους Βλάχους, υπερασπίζονται σαν δικό τους τον τόπο αντιστεκόμενοι στον Δον Φαδρίγο της Θήβας και τους Καταλανούς, αψιμαχούν με τους Βυζαντινούς και, τέλος, συμμαχούν με τους αυτόχθονες Έλληνες και τον Μιχαήλ Κομνηνό κατά της Αυτοκρατορίας της Νικαίας.
Κατά τον 13ο αιώνα, χιλιάδες Αρβανίτες κατεβαίνουν, κυρίως, προς τον Νότο, περνούν τον κάμπο της Θεσσαλίας και κατευθύνονται προς Θήβα, Αττική και Πελοπόννησο, καθώς και τα παραπλήσια νησιά, ενώ στον Μυστρά, επί Μανουήλ Καντακουζηνού, ο δεσπότης της Πελοποννήσου Θεόδωρος Α΄ ο Παλαιολόγος δεχόταν δέκα χιλιάδες αρβανίτικες οικογένειες, οι οποίοιες έφθασαν σαν επίκουροι του μειωθέντος ελληνικού πληθυσμού, όπως μας πληροφορεί ο ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος.
Όμως και οι ξένοι κατακτητές του ελληνικού χώρου, όπως ο Κύρης των Θηβών Ραμόν ντε Βιλανόβα, προσκαλούν Αρβανίτες να εποικίσουν τον τόπο, καθώς και στην Αθήνα και την Εύβοια, σαν πολεμιστές, εναντίον των εχθρών των μικρών ηγεμονιών τους. Ανταμοιβή τους, ήταν κυρίως ο κλήρος γης, στην οποία εγκαταστάθηκαν με τις οικογένειές τους.
Τα αρβανίτικα αυτά φύλλα, τα οποία με τον χρόνο πολιτογραφούνται ελληνικά, δεν θα διστάσουν να προστατεύσουν την δεύτερη πατρίδα τους, τόσο ενάντια στους επιβουλείς των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όσο και κατά του κοινού εχθρού, που είναι ο Τούρκος. Αρματώνονται Έλληνες και Αρβανίτες, όπου και αν βρίσκονται μαζί, από το Σούλι μέχρι την Ύδρα και τις Σπέτσες, τον Μοριά, τα Σπάτα, ή όπου αλλού, και βάλλουν κατά του δυνάστη. Στην Θήβα, την Μάνη, το Μεσολόγγι, και κάθε μέρος που έχουν εποικίσει και τους φιλοξενεί, οι Αρβανίτες όχι μόνο συμπαραστέκονται στους υπόδουλους Έλληνες, αλλά και θυσιάζονται για απελευθερωθούν και εκείνοι, σαν ένα κοινωνικό κομμάτι της χώρας, στην οποία είχαν καταφύγει.
Στα 1854, ο Γερμανός ιστορικός Χάαν, και στο έργο του «Αλβανικαί Μελέται», και μετά από πολυετείς εντόπιες μελέτες και έρευνές του, αποφαίνεται πως οι Αλβανοί είναι απόλυτα συγγενείς με τους Αρχαίους Έλληνες και απετέλεσαν συνδετικό κρίκο αυτών με τους Ρωμαίους.
Οι Αρβανίτες, κατά της ύστερες στιγμές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, είναι αυτοί, οι οποίοι θα βοηθήσουν ενεργά και αποτελεσματικά των Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, μετέπειτα Αυτοκράτορα, να διώξει τους Βενετούς από την Πελοπόννησο. Από τους δυναμικούς υποστηρικτές του, ήταν και ο Αρβανίτης Θεόδωρος Μπόχαλης, ο οποίος είχε συμπαρασταθεί πρωτύτερα και στον Ιωάννη Παλαιολόγο. Είναι δε και αυτοί, οι οποίοι θα εναντιωθούν στην πρόθεση του Αυτοκράτορα Νικηφόρου Αγγέλου, όταν αυτός εκδηλώνει την πρόθεσή του να παντρευτεί με την αδελφή της χήρας τού Σλαύου ηγεμόνα Στεφάνου Ντουσάν, καθώς η αντιπάθειά των Αρβανιτών προς τους Σλάυους είχε ρίζες βαθιές.
Στα 1497, ο βενετσιάνος προβλεπτής Μάρκο Μπεερμπερίγο, αναφέρει προς την Βενετική Γερουσία πως: «Οι Αρβανίτες και οι Έλληνες, δεν είναι παρά ένας μόνον Λαός, ο οποίος μισεί κάθε ξένον».
Για την συμπαράσταση των Αρβανιτών προς τους Έλληνες, κατά την επανάσταση της Πελοποννήσου, ο Τουραχάν πασάς, κατακρεούργησε οκτακόσιους, τα δε κομμένα κεφάλια τους, διέταξε να εκθέσουν το ένα επάνω στο άλλο, σε σχήμα πυραμίδας, όπως μας πληροφορεί ο Παπαρηγόπουλος. Και είναι αλήθεια, πως μετά την πτώση της Βασιλεύουσας, οι Αρβανίτες της Πελοποννήσου ξεσηκώθηκαν με αρχηγό τους τον Πέτρο Μπούα Σκλέππα για να εμποδίσουν τα αδέλφια του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου να παραδώσουν τον τόπο τους στους Τούρκους.
Μετά την πτώση και της Πελοποννήσου, πολλοί Αρβανίτες μεταναστεύουν στην Κάτω Ιταλία, αλλά και πολλούς άλλους τόπους, οι Βενετοί, τους μεταφέρουν στην Κεφαλονιά, την Κέρκυρα, την Ζάκυνθο και την Κρήτη, από όπου συνεχίζουν τους αγώνες τους κατά των Τούρκων.
Πρωτύτερα, κυριαρχικό ρόλο στ υς κλεφτοπολέμους των Ελλήνων έναντι των Τούρκων, διαδραματίζουν οι Αρβανίτες. Στα 1674 μάλιστα, ο Πρόξενος της Γαλλίας στην Αθήνα Ζαν Ζιρώ, γράφει στον Μαρκήσιο ντε Νουαντέλ: «Οι Κλέφτες της υπαίθρου, τόσο εδώ, όσο και στον Μωριά, είναι σχεδόν όλοι, Αρβανίτες».
Ίσως να ήταν σκόπιμο να αναφερθούν κάποια ονόματα Αρβανιτών που σημαντικά βοήθησαν μέχρι σήμερα και σε πολλαπλά επίπεδα την Ελλάδα, η οποία έγινε, -και για τους περισσότερους από αυτούς απετέλεσε-, μία δεύτερη πατρίδα, για την οποίαν αγωνίστηκαν με την δύναμη του σώματος αλλά και του πνεύματός τους, να της αποδώσουν ελευθερία και καλύτερες ημέρες βίου. Όμως, τα ονόματα αυτά, επισήμως έχουν αναφερθεί και πιστοποιηθεί, κατ’ επανάληψη, και ο χώρος, στην προκειμένη αναφορά, είναι αρκετά μικρός. Σήμερα, άλλωστε, ύστερα από τόσους αιώνες, δεν υπάρχουν διαφορές και οι δεσμοί ανάμεσα σε Έλληνες και Αρβανίτες, έγιναν ιδιαίτερα στενοί, κατά το πέρασμα του χρόνου.
Οι Αρβανίτες, φιλοξενήθηκαν στην Ελλάδα, αφομοιώθηκαν, συνένωσαν την κοινωνική ζωή, τα ήθη και έθιμά τους, δημιούργησαν πρότυπα ηρώων. Σε κάθε τόπο της Ελλάδας, οι Αρβανίτες υπήρξαν και υπάρχουν παρόντες.
Σαλαμίνα, 23 Ιουνίου 2020