Lëvizja ilegale patriotike shqiptare

Lëvizja ilegale patriotike shqiptare

-Në vijim të punës së palodhur dhe të pakursyer për lexuesin, po i referohemi librit "Lëvizja ilegale patriotike shqipëtare" në Kosovë 1945-1947, me autorë Sabije Keçmezi-Basha. Përgatitur për shtyp dhe botuar nën kujdesin e Ballit Kombëtar, dega Shkodër. Nuk do të isha i gabuar në se i lejoj vetes të them: se një libër i bukur e i dobishëm, na kënaq shpirtin, na ushqen idetë dhe na zgjeron horizontin rreth atyre që kemi nevojë të dijmë. Aq më tepër kur është fjala për hartën tonë etnike, si dhe për hapat që janë ndërmarrë dhe përpjekjet që janë bërë e po bëhen në vazhdimësi e pa ndërprerje, për bashkimin e ruajtjen e trojeve tona. Motive të tilla e kanë shtyrë autoren e këtij libri me vlera historike patriotike.
Pra synimet e saja janë tepër humane, në drejtim të përjetësimit të veprës patriotike të bijve të Kosovës martire. Të quash çështje të mbyllur, shqetësimin historik të Kosovës e kosovarëve, siç ndodhi në rezolucionin e Kuvendit Federativ të 23 korrikut 1945 dhe nga ai serb më 1 shtator 1945! Do të thotë t'i bijsh mohit luftrave dhe përpjekjeve të pareshtura, të ngjashme me ujët e një lumi që rrjedh e nuk di të ndalet, të Kosovës martire.
Aneksimi i Kosovës në Serbinë Federale shënon manovrimin sllavo-nacionalist dhe fillimin e një tragjedie të re për shqiptarët e Kosovës. Është pikërisht ky libër i zonjës Sabrie Keçmezi-Basha, që na kujton se kur populli i kësaj pjese të Shqipërisë Etnike, heton tradhëtinë, fillojnë reagimet e veta të inicuara nga pakënaqësitë në rritje, të imponuara nga shovinistët serbo-sllav. Patriotët që kishin luftuar për një Shqipëri Eetnike, pas kësaj që ndodhi ilegalisht por të organizuar vendosën të luftojnë e veprojnë për bashkimin e mbrojtjen e tokave shqiptare.
Pas aneksimit të Kosovës filloi një etapë e errët. Filloi likuidimi i patriotëve dhe intelektualëve të pakët. Viti 1945 do të kujtohet si viti më i përgjakshëm në historinë e popullit shqipëtar të Kosovës. U vranë dhe u zhdukën pa lënë gjurmë me mijëra vetë, 30.000 vetë u burgosën e u futën në kampe, pa harruar qindra e mijëra të tjerë që morën rrugën e mërgimit, në Turqi e gjetkë. Shumë të tjerë vriteshin jashtë Kosovës! Në këto rrethana u krijua "Rrjeti organizativ, Nacional-demokratik Shqiptar, si organizatë patriotike udhëhiqej kryesisht nga intelektualë e patriotë të shquar të kohës.
Edhe komitetet e grave të krijuara në këto rrethana, luajtën një rol të rëndësishëm në realizimin e shumë detyrave në terren. Edhe pse OZN-a, dhe UDB-ja zbulonin grupe dhe individë, asnjëherë nuk arritën të zhduknin tërësisht rrjetin. Ndonëse në kushte jo të favorshme u krijuan komitete lokale dhe rajonale të cilat propogandonin edhe më afishe, të vërtetën për ONDSH-në, propogandonin domosdoshmërinë e bashkimit kombëtar. Krahas përfshirjes dhe aktivizimit të rinisë, rëndësi të veçantë i jepej formimit të komitetit të grave, në radhët e NDSH-së. Rezultat i kësaj ishte krijimi i komiteteve të grave në Prishtinë, në Gjilan, dhe në qytete të tjera.
Në komitetin e rrethit në Prizren, komitetin e grave e udhëhiqte Nasive Zhuri ndërsa sekretare ishte Maura Shmori, gruaja e kapitenit Ali Riza. Fillimisht këto dy komitete vepruan të pavarura nga njëri tjetri. Më vonë kryesuesit ranë dakort që të formonin Komitetin Qendror të NDSH-së, me seli të përhershme në Prizren. E të tjera aktivitete të rëndësishme e mbresëlënëse.
Bukuria e këtij libri, në se mund të shprehemi kështu, konsiston në faktin se është një histori sa e besueshme aq edhe e argumentuar. Eshtë mbresëlënëse se autoria me vërtetësi ndërlidhte ngjarjet me figurat dhe rolin e veçantë që këto figura kanë luajtur në këto ngjarje. Emrat e të cilëve tashmë kanë vendet e tyre në historinë e popullit shqiptar të Kosovës martire. Si prof. Ymer Berisha, ideolog i lëvizjes për ruajtjen e tërësisë etnike shqipëtare dhe iniciues në formimin e organizatave ilegale në Kosovë e Maqedoni, pastaj mësuesit e gjimnazit "Sami Frashëri" në Prishtinë: Luan Gashi, Hajdar Maloku-Planeja, Gjon Serreqi, Adem Gllavica, gjykatësi Limon Staneci e shumë e shumë të tjera.
Pa harruar gjyqin famëkeq të Prizrenit më 29 qershor deri më 11 korrik 1945 në mesin e shumë të dënuarve meshkuj ndodhej dhe vajza shkodrane Marije Shllaku, Gita Mjeda dhe Luçije Reka. Marija ishte studente nga Shkodra, bashkëpunëtore e ngushtë e Ymer Berishës. Në luftën e Siveces ishte plagosur dhe u zu nga bashkëpunëtorët e UDB-së. Gjatë hetuesisë ishte e paepur, gjatë torturave që iu bënë qëndroi si burrëreshë. Gjykata e qarkut të Prizrenit e dënoi me vdekje, me pushkatim së bashku me tre bashkëluftëtarët e saj: At Berndar Llupi, Kol Parubi dhe Gjergj Martini.