LIRIZMI NE LETËRSINË POETIKE Nga Teresinka Pereira

LIRIZMI NE LETËRSINË POETIKE

Nga Teresinka Pereira

PRESIDENTIT DHE PJESËMARRËSVE TË SIMPOZIUMIT TË KATËRT NDËRKOMBËTAR

Ideja e parë e lirizmit në poezi ishte duke u lidhur dhe shkuar për shtat drejt krijimeve të përshtatura drejt të kënduarit. Lira është një instrument muzikor i harpës i përdorur nga popujt e kohës antike për të përcjellë zërin shoqëruar. Pastaj lirika u bë një shprehje poetike e ndjenjës. Poezia lirike ka origjinën e vet në shprehjen arabe- spanjolle të dashurisë gjatë pushtimit të Spanjës nga (doke, zakone) nga mauritanët. Ishte quajtur “Jarcha” dhe përfaqësonte zërin e gruas (të femrës) duke kënduar një këngë dashurie.

Artistoteli shpjegoi në “Poetikat” e tij, në 300 vjet para Krishtit, se natyra imitative dhe theksative e poezisë tragjike vendos unitet si elementët formalë të tragjedisë. Ai tha: “Arti është një temperament i diturisë më të lartë drejt përvojës”.

Disa shekuj më vonë, një poet persian, Omar Khayyan,

lidhi poezinë lirike drejt … të shprehurit të ndjenjës dhe mbështeti që puna e poetit ishte për të vënë theksin mbi ndjeshmëri, kur qeniet njerëzore ishin bërë të pandjeshme nga vuajtja e të tjerëve.

Ai tha:

“Ne dhëmbëzën të pandjeshmërisë.

Kolonat e budallëkut human.

Omar Khayyan

Shkrimtarët dhe poetët kritikë janë përpjekur të karakterizojnë poezinë lirike qysh në vitet e hershme të letërsisë. Shën Agustini akuzoi poezinë e mërzitshme të mendimeve mëkatare. Ai deklaroi: “Poezia është vera e Djallit”.

Nga ana tjetër Frei Betto, një murg brazilian dhe shkrimtar bashkëkohor i ideologjisë së çliruar, tha: “Poezia është gjuha e Wngjëjve”.

Unë e marr atë përcaktim të mëvonshëm, sepse unë e di… që ne përpiqemi të komunikojmë me ëngjëjt e kohë të ndryshme; kur jam duke shkruar poezi si Venezuliana Jean Aristeguieta tha në vargjet e saj :

“Mund të komunikoj me ëngjëjt?

A jam unë një ….

Kush mund të jetë duke dëgjuar fjalët e mia?

Poezia lirike bashkëkohore ka nevojë më shumë, sesa vetëm sensibilitetin nga poetë të mirë. Dita jonë poetike lirike kërkon një gjë të re, një stil dhe një mënyrë të re të të shprehurit të ndjenjës. Metafora është shumë e ndjeshme. Nëse ajo mund të shkaktojë një surprzë drejt lexuesit, duke shprehur gjëra që fjalët e zakonshme nuk mund të shfaqin ndjenjat dhe emocionet janë të njëjtat në qenien njerëzore. S’ka rëndësi se në cilën epokë ose gjeografi ne jetojmë, se të gjithë kemi ndjenja të trishtimit, të lumturisë, të dashurisë. Ne të gjithë vuajmë qajmë, mbajmë zi të shtrenjët tonë, të cilët mbarojnë. Madje ndjejmë emocione të njëjta, ne gjithmonë mund të paraqesim një imazh të ndryshëm ose të ri ose një që përdorim apo mënyrë përdorimi të jashtëzakonshme të metaforës për të shprehur një ndjenjë të fuqishme dhe për të transmetuar ndjenjën tonë emocionale drejt lexuesve tanë.

Poeti kubanez Francisco Henriquez prezantoi këto vargje në një poemë, rreth vdekjes së një miku:

Nata imponon mbi Diellin… e vet

Dhe bën të thellë dhe humnerën e thellë,

E cila kollitet si qenie e egër .

Panteoni klasik! Dhe ajo djeg qiellin.

Nuk është kurrë kaq shumë për të lartësuar fuqinë e poezisë lirike.

UNESCO ka shpallur 21 Marsin si Ditën Ndërkombëtare të Poezisë. Unë shkrova një poezi për të festuar atë dhe unë “gënjeva” ta përdor atë për të përfunduar këtë lavdërim të poezisë.

Dita Botërore e poezisë

Poezia , fryt i pjekur( iarrirë)

Lëndë ushqyese e shpirtit,

e domosdoshme

e ëndrrave dhe shpresave tona.

Poezia është ….

Mjalti i fjalës,

Univers i misterve,

Kujtimeve magjike,

I parajsës së jetuar

nëTokë,

çdo ditë.

Teresinka Perira

Presidente e I.W.A

Shënim : Të gjitha përkthimet e poezisë në anglisht janë realizaur nga autorja e këtij prezantimi.

Përktheu nga anglishtja: Aleksandra Shabani U.P.L.I, W.PS